पद्मश्री पॅंथर नामदेव ढसाळ : संघर्ष योद्धा आणि विद्रोहाचा ज्वालामुखी

पॅंथर नामदेव ढसाळ यांच्या जन्मदिनानिमित्त लिहिलेला विशेष लेख (लेखक प्रतिक यादव )

पॅंथर नामदेव ढसाळ हे विचारवंत फुले शाहू आंबेडकर विचारधारेचे पुरस्कर्ते लढवय्या व्यक्तिमत्व आणि दलित पॅंथर चळवळीचा भक्कम कणा होते नामदेव ढसाळ हे केवळ एक कवी नव्हते, तर ते दलितांचे हुंकार होते, विद्रोहाचे प्रतीक होते. त्यांच्या शब्दांमध्ये आगीची धग होती, आणि त्यांच्या साहित्याने व्यवस्थेला हादरे दिले. त्यांनी फक्त लेखणी चालवली नाही, तर त्यांनी संपूर्ण आयुष्य संघर्षासाठी समर्पित केले.

दलित पँथर चळवळीचा जाज्वल्य योद्धा

1972 मध्ये स्थापन झालेली दलित पँथर चळवळ ही पॅंथर नामदेव ढसाळ आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी पेटवलेली एक क्रांती होती. ही चळवळ म्हणजे केवळ एक सामाजिक संघटना नव्हती, तर ती दलितांच्या सन्मानासाठी आणि अस्तित्वासाठी उभी राहिलेली क्रांती होती. ढसाळ यांनी समाजातील विषमतेला, दलितांवर होणाऱ्या अत्याचारांना आणि व्यवस्थेच्या बुरसटलेल्या विचारसरणीला त्यांच्या कवितांमधून जबरदस्त चपराक दिली.

विद्रोही साहित्याची धगधगती मशाल

पॅंथर नामदेव ढसाळ यांच्या कवितांमध्ये समाजाच्या तळागाळातील लोकांचे दुःख, वेदना आणि रोष जिवंत होतो. ‘गोलपीठा’ हा त्यांचा पहिला काव्यसंग्रह केवळ कविता नव्हत्या, तर त्या व्यवस्थेविरोधातील क्रांतीची हाक होती. त्यांची कविता ही केवळ सौंदर्यशास्त्रीय उपमा असलेली नव्हती, तर ती रक्ताने लिहिलेली इतिहासाची पाने होती.

भल्या भल्यांना हादरवणारे व्यक्तिमत्त्व

पॅंथर नामदेव ढसाळ हे केवळ साहित्यिक नव्हते, ते एक विचारवंत, एक क्रांतिकारी आणि समाजसुधारक होते. त्यांच्या उपस्थितीने सत्ताधारी आणि गुन्हेगारी जगतातील भाईदेखील घाबरत असत. अन्यायाविरुद्ध त्यांनी कधीही मागे हटण्याचे धोरण ठेवले नाही. त्यांची भाषा जितकी कडवट होती, तितकीच ती वास्तवाच्या जवळ होती.

पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित साहित्यिक

पॅंथर नामदेव ढसाळ यांच्या योगदानाची दखल घेत भारत सरकारने त्यांना पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित केले. हा सन्मान फक्त त्यांचा नव्हता, तर संपूर्ण दलित पँथर चळवळीचा होता. त्यांच्या साहित्यामुळे दलितांच्या आवाजाला वेगळे बळ मिळाले आणि त्यांच्या हक्कांसाठीचा लढा अधिक तीव्र झाला.

एक तेजस्वी वारसा

2014 मध्ये नामदेव ढसाळ यांचे निधन झाले, पण त्यांचे विचार आणि त्यांची चळवळ अजूनही जिवंत आहे. त्यांच्या कवितांमध्ये आजही अन्यायाविरुद्ध पेटून उठण्याची ताकद आहे. ते केवळ एक कवी नव्हते, तर त्यांनी समाजाच्या जाणिवा बदलणारे आंदोलन उभे केले

लेखकाचा संदेश

तत्कालीन फुले शाहू आंबेडकर आंबेडकर चळवळीतील दलित अत्याचार आणि हत्याकांड त्याच्या विरोधात पॅंथर चळवळ उभी करणारे पँथर नामदेव ढसाळ हे केवळ नाव नव्हते, तर एक विचारधारा होती आजच्या काळात सत्तेसाठी पैशासाठी आंबेडकरी चळवळीचे मूल्य उद्दिष्ट बाजूला ठेवून सामाजिक विषमतेला खत पाणी घालणाऱ्या सत्ताधार्यांसोबत हात मिळवणारे आजचे आंबेडकरी चळवळीतील लोकप्रतिनिधी यांना पॅंथर नामदेव ढसाळ यांच्या कार्याची योगदानाची कधीच सर येणार नाही –पँथर नामदेव ढसाळ ही एक विचारधारा आहे जी आजही जळत आहे, पेटत आहे, लढत आहे!

लेखक संपादक- प्रतिक यादव (फुले शाहू आंबेडकर चळवळीचे अभ्यासक)

इ मेल - newsnowpage@gmail.com