संपादकीय लेख - क्रोनिकल कॅपिटलिझम प्रगतशील भारतीय अर्थव्यवस्थेला लागलेली किड आणि धोका

क्रॉनिकल कॅपिटलिझम: देशाच्या विकासाला अडथळा भांडवलदारांसाठी मेजवानी आणि सामान्य जनतेसाठी मृगजळ 

संपादकीय लेख - 21 व्या शतकातील प्रगतशील भारताच्या वर्तमान काळातील अर्थव्यवस्थेचा अभ्यास करून मी लिहिलेला रिसर्च आर्टिकल कृपया आपण सर्वांनी वाचून यावर आपली मते नोंदवावी अशी विनंती - लेखक संपादक प्रतिक यादव

क्रॉनिकल कॅपिटलिझम म्हणजे काय?

क्रॉनिकल कॅपिटलिझम हा आर्थिक व्यवस्थेतील असा प्रकार आहे, ज्यामध्ये सरकारी धोरणे, नियम आणि सुविधा विशिष्ट उद्योगपती किंवा गटांसाठी आखली जातात. या व्यवस्थेत भांडवलशाहीचा प्रभाव इतका वाढतो की आर्थिक विकासासाठी आवश्यक असलेली समान संधी कमी होते आणि संपूर्ण अर्थव्यवस्था काही मोजक्या लोकांच्या फायद्यासाठी कार्य करते. जसे की आत्ताची अर्थव्यवस्था पाहता मोजके A star उद्योजक अडाणी व अंबानी यांना झुकते माप देऊन त्यांना सक्षम करण्यासाठी योजना आखल्या जात आहेत.

अर्थतज्ञ भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी भांडवलशाहीला अर्थातच कॅपिटलिस्ट यांना केलेला विरोध 

भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांनी संविधान लिहून भारत देशातील सर्व घटकांना समान संधी व समान न्याय व समान हक्क दिले. त्याचवेळी समाजातील सर्व घटकांचा आर्थिक विकास होण्यासाठी भांडवलशाहीला व भांडवलदारांना बाबासाहेबांनी विरोध केला होता याचे कारण असे की भांडवलदार वर्ग हा केवळ अर्थव्यवस्थेचा मोठा हिस्सा बनवून स्वतःचा विकास करेल त्याचवेळी समाज व्यवस्थेतील इतर घटकाचा आर्थिक विकास होण्यास अडथळा ठरेल त्यामुळे ज्यावेळी समाज व्यवस्थेतील सर्व घटकांकडे आर्थिक सुबत्ता येईल त्यावेळी गरीब आणि श्रीमंत ही दरी दूर होऊन सर्वांना समान दर्जा मिळेल व आर्थिक दुफळी दूर समाज व्यवस्थेतील सर्व भारतीय घटक शांती व आनंद पूर्ण जीवन व्यतीत करतील.

आर्थिक विकास आणि वाढीसाठी भांडवलशाहीचा धोका

भांडवलशाहीचा मुख्य हेतू नफा मिळवणे आहे. मात्र, क्रॉनिकल कॅपिटलिझममुळे हा उद्देश काही विशिष्ट वर्गांपर्यंतच मर्यादित राहतो. अशा परिस्थितीत, आर्थिक धोरणे व्यापक विकासाला चालना न देता, फक्त मोजक्या भांडवलदारांना प्रोत्साहन देण्यासाठी आखली जातात. यामुळे देशाचा समग्र विकास खुंटतो.

समाजातील सर्व स्तरांमध्ये संथ आर्थिक वाढ

क्रॉनिकल कॅपिटलिझममुळे मध्यम आणि निम्नवर्गीय लोकसंख्येच्या उत्पन्नवाढीचा वेग अत्यंत कमी होतो. सर्वसामान्य लोकांना आर्थिक प्रगतीसाठी जे संधी उपलब्ध असायला हव्या, त्या संधी कमी होतात. मोठ्या उद्योगांसाठी आखल्या गेलेल्या धोरणांमुळे लहान उद्योग, स्वावलंबी व्यवसाय आणि स्थानिक आर्थिक व्यवहार यांना मार बसतो.

समान संधींचा अभाव

क्रॉनिकल कॅपिटलिझममध्ये सर्वसामान्यांसाठी समान संधी उपलब्ध होत नाहीत. मोठ्या उद्योगांना विशेष सवलती, कर कपाती आणि धोरणात्मक प्रोत्साहन दिले जाते, तर लहान उद्योजक आणि स्टार्टअप्ससाठी अशा संधी अपुऱ्या पडतात.

संपत्तीचा विशिष्ट वर्गांमध्ये संचय

या व्यवस्थेमुळे संपत्ती काही मोजक्या उद्योगपती आणि गटांकडे केंद्रित होते. याचा परिणाम असा होतो की समाजातील इतर वर्ग आर्थिक दृष्ट्या मागे राहतो. संपत्तीचे केंद्रीकरण हे आर्थिक असमानतेचे मुख्य कारण बनते.

आर्थिक व्यवस्थेमधील नियंत्रित रोख प्रवाह

क्रॉनिकल कॅपिटलिझममुळे देशातील आर्थिक व्यवस्थेमधील रोख प्रवाह काही मोजक्या नियंत्रित घटकांपर्यंत मर्यादित राहतो. यामुळे मुक्त अर्थव्यवस्थेचा गाभा नष्ट होतो आणि अर्थव्यवस्था नियंत्रित स्वरूपाची होते.

विशिष्ट उद्योगपतींना प्रोत्साहन

सरकारकडून काही उद्योगपतींना विशेष सवलती आणि योजना दिल्या जातात. यामध्ये भांडवली गुंतवणुकीवरील कर कपात, भूसंपादनातील सुलभता आणि इतर आर्थिक फायदे यांचा समावेश होतो. मात्र, या सवलती इतर उद्योजक किंवा लोकांसाठी उपयुक्त ठरत नाहीत.

पर्यावरण आणि अर्थव्यवस्थेवर होणारे दुष्परिणाम

क्रॉनिकल कॅपिटलिझममुळे केवळ आर्थिक विकासाला खीळ बसत नाही, तर पर्यावरणावरही त्याचे गंभीर दुष्परिणाम होतात. मोजक्या गटांचा फायदा होण्यासाठी नैसर्गिक संसाधनांचा असमतोलाने वापर केला जातो. यामुळे पर्यावरणीय हानी होते.

देशाच्या GDP वरील नकारात्मक परिणाम

संपत्तीचे केंद्रीकरण आणि समान संधींच्या अभावामुळे देशाच्या GDP वाढीवर नकारात्मक परिणाम होतो. मध्यमवर्गीय आणि निम्नवर्गीय गटांची क्रयशक्ती कमी होते, ज्यामुळे देशांतर्गत बाजारपेठा मागे पडतात आणि संपूर्ण अर्थव्यवस्थेची गती संथ होते.

निष्कर्ष

क्रॉनिकल कॅपिटलिझम ही अशी समस्या आहे, जी फक्त मोजक्या उद्योगपती आणि भांडवलदारांसाठी फायदेशीर ठरते. मात्र, या व्यवस्थेचा दीर्घकालीन परिणाम देशाच्या आर्थिक विकासावर, समाजाच्या सर्वांगीण प्रगतीवर आणि पर्यावरणीय संतुलनावर होतो. या व्यवस्थेला आळा घालण्यासाठी धोरणात्मक सुधारणा आणि सर्वसमावेशक विकासाला प्रोत्साहन देणारे उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.

लेखक संपादक - प्रतिक यादव ( भारतीय लोकशाही राजकारण आणि अर्थव्यवस्था याचे अभ्यासक) 

ईमेल - newsnowpage@gmail.com

#indianeconomy